Det største i 2016

Gløym (for ei stakkars stund) Trump, eller Brexit. Eller at David Bowie døydde. Når 2016 skal oppsummerast er det ein artikkel publisert av over 1000 forskarar i det vitskaplege tidsskriftet Physical Review Letter som vil ha konsekvensar og betydning meir vidtrekkande for det menneskelege livet enn slike episodiske politiske stunt. I februar i år blei det nemleg publisert at forskarar ved Massachusetts Institute of Technology (MIT) og Laser Interferometer Gravitational Wave Observatory (Ligo) hadde gjort direkte målingar av gravitasjonsbølgjer. Det skjedde 100 år etter at Albert Einstein presenterte eksistensen av gravitasjonsbølgjer. For eit jubileum, og for ei oppdaging. Den er alt kåra til den største oppdaginga dette århundret. No har me jo litt igjen av dette århundret, så me får venta å sjå om det er blitt danka ut av andre store oppdagingar når me går inn i nyttårsafta 2099.

            Utgangspunktet for målinga av gravitasjonsbølgjene er fantastisk nok til å slå ein ut: bølgjene stammar frå ein kollisjon mellom to svarte hol som fann stad for 1,3 milliardar år sidan! Oppdaginga av bølgjene er ein verdssensasjon som vil bety ein heilt ny æra i observasjonsbasert astronomi, kan me lesa i nyheitssaka til Klassekampen. 

            Det som er verkeleg banebrytande med oppdaginga, er at det opnar for å observera universet på ein annan måte. Så langt har me måtte nøya oss med kosmiske mikrobølgjestrålingar som blei danna 300.000 år etter big bang. Gravitasjonsbølgjer lar seg ikkje stoppa av noko, og derfor opnar det for at me no kan sjå heilt tilbake til starten, forklarar Jan Myrheim, professor i teoretisk fysikk ved NTNU. 

            På Universitetet i Stavanger sat ein gjeng fysikarar og forskarar og følgde overføringa då dei sensasjonelle resultata blei presenterte. Angelo Ricciardone var ein av desse. Livet skulle det slik at eg den same våren blei ringt opp av det same UiS for å høyra om eg ville skriva fleire saker om dette miljøet. Slik fekk eg ein inngang til fleire delar av den fantastiske innsatsen som blir gjort for å skaffa oss kunnskap om mysteria rundt oss. Eg trur det var i møtet med desse det verkeleg gjekk opp for meg at det var ein arena her som tiltalte meg veldig. For her var ikkje svara det viktigaste, men spørsmåla. Dei sit som små barn oppe på UiS og undrar og undrar seg! For nokon av dei er det snakk om å halda fram jakta på gravitasjonsbølgjene, no ute i verdsrommet! 

Les gjerne artikkelen eg skreiv: Deltar i jakten på gravitasjonsbølgene

 

            Me er inne i Nobel-veka. Då resultata frå LIGO kom i februar i år, var det lite odds på at denne gjengen kom til å få Nobelprisen i fysikk. Det var nok litt raskt for nobelsystemet. Men Kavliprisen i astrofysikk for 2016 fekk dei, delt ut i Oslo. 

         

           

D102/95+137

Ta saka i eigne hender

            Mitt kjære, gamle NRK har klart å senda ut nokre tv-seriar dei siste åra, som har treft ei åre i det norske folket. Skam er ein slik, Unge lovende ein annan. Eg har til gode å sjå den første utanom små innsmett, men første sesong av Unge lovende fekk eg med meg. Det er noko med korleis den serien blei skapt, som gir inspirasjon. For etter at Alexandra Gjerpen endeleg fekk skodespelarutdanninga si i USA, sto arbeidstilboda likevel ikkje i kø, ei erfaring ho gjorde seg saman med Siri Seljeseth. Det dreidde seg mellom anna om at dei opplevde eit tomrom i tv-satsinga i Noreg med tanke på kvinnelege hovudroller. Det var då dei berre gjorde det; laga den sjølv! Med Seljestad som manusforfattar og skodespelar, og Gjerpen som skodespelar. 

            Eg klypte ut eit intervju med Alexandra Gjerpen der ho var invitert for å snakka til og med elevar ved Vågen vidaregåande skular i heimkommunen Sandnes. Ein trur på henne når bodskapen hennar til elevane er å aldri gje opp draumen. Sjølv gjekk ho på dramalinja ved Lundehaugen, forløparen til Vågen, og hadde altså denne draumen om å bli skodespelar. Men så måtte ho bita i seg fire avslag frå teaterhøgskulen her heime. Men ho grav aldri opp, for det var denne drivkrafta av å stå på scenen som trakk henne vidare, nemleg gleda og kjensla av mestring. 

            Som ho seier til elevane:

«Du må gå for det som får deg til å hoppe ut av sengen om morgenen. Hvis du våkner, og det første du gjør er å hoppe ut av sengen mens du tenker på å dekorere blomster, da er det blomsterdekoratør du må gå for i livet. Du må gå etter det om gir deg den gleden.»

            Etter fire avslag i Noreg, reiste ho til New York og fekk skodespelarutdanninga si der. Ho reflekterer over om me nordmenn eigentleg bur i eit lite eventyrland. Det at me har eit sikringsnett som er veldig bra, gjer at ein kanskje ikkje satsar alt på det ein eigentleg vil. Ut frå det vel ein kanskje eit trygt alternativ, fordi sikringsnettet alltid vil fanga deg opp om du mislukkast, seier ho.

«Det er først når man forlater sin egen komfortsone i Norge at den virkelige verden kan oppleves. Du finner raskt ut at det er flere måter å leve livet ditt på enn det du kan få inntrykk av dersom du blir værende i Norge.»

            Unge lovende fekk ei fantastisk mottaking, og innspelinga av sesong to starta i vår. Premieren er rett rundt hjørnet. Det er berre å gleda seg, og medan ein ventar kan ein ta morgonsjekken; kva er det første du tenkjer at du har lyst å gjera om morgonen?

           

D101/27